Monumentale bomen
Oude bomen in natuurlijke balans
Al een aantal jaar verdiep ik me in de balans van de ideale omstandigheden waarin bomen groeien, voornamelijk met het doel om in ons kleine landje bomen te vinden die ouder worden dan de paar honderd jaar die ze nu zijn. Deze natuurlijke balans vindt haar basis in de bodem waarin de boom mag groeien, namelijk het bodemleven dat via het bodemvoedselweb samenwerkt en verbindt. Helaas maken wij mensen dit vaak kapot door het gebruik van kunstmatige meststoffen en groeiplaatsen voor bomen die niet voldoen. Het behouden van mooie, monumentale bomen voor volgende generaties kan op diverse manieren.
Van monumentale naar veteranenboom
Misschien is dit wel de belangrijkste van wat we al hebben: monumenten. We snoeien er voorzichtig in en hopen angstvallig dat deze niet hol worden. Ik had het net over generaties. Bomen doen dit net zo; zij weten ook dat die grote eerste generatie kroon niet toekomstbestendig is. Onderzoek heeft aangetoond dat wanneer er bij oude bomen takken uitbreken, er hormonen vrijkomen die een tweede generatie kroon vormen, kleiner dan de eerste kroon.
Ook weten we dat oude holle bomen meer flexibiliteit hebben dan de statische stam. Steeds meer ben ik onder de indruk van de samenwerkingen in onze natuur, zoals de bomen samenwerkt met de bodem, de zwammen en de wind. Oude bomen laten takken los, deze sterven af of breken uit. De kroon wordt kleiner en vernieuwt zichzelf: de tweede generatie. Zo gaat het van monument naar veteraan!
Onderhoud van monumentale bomen
De afgelopen jaren worden nieuwe theorieën uitgewerkt en in praktijk gebracht. Een voorbeeld is een andere manier van snoeien, indruisend tegen alle snoeiregels die we als boomverzorger leren: fracture pruning of fractuur snoei. Oftewel: takken gecontroleerd laten uitbreken en het stimuleren van de nieuwe kroon waarbij de oude kroon langzaamaan verdwijnt. Holle takken en stammen, spleten en losse bast vergroten de biodiversiteit en daarbij de ecologische waarde in bomen. Vogels, insecten en vleermuizen maken hier graag gebruik van. Fracture pruning is werk voor boomverzorgers gespecialiseerd in het behouden van monumentale en veteranen bomen. Denk hierbij aan European Treeworkers voor de uitvoering en European Treetechnicians voor het adviseren, begeleiden en toezichthouden van de werkzaamheden.
Creëren van monumentale bomen
Van jonge naar monumentale bomen
Een andere manier voor het creëren van monumentale bomen, is het waarborgen van de groeiplaats op locaties waar bomen ook echt oud mogen en kunnen worden: locaties waar er ondergronds en bovengronds blijvende groeiruimte is om bomen tot volledige wasdom te laten groeien. Dit kan vanuit een jong aangeplante boom waarbij er een grote groeiplaats is ingericht. Bij een groeiplaatsonderzoek wordt van tevoren bepaald of het een vrijuit groeiende boom is of niet, zodat vooraf de juiste snoeimaatregelen gepland kunnen worden of dat er juist niet gesnoeid gaat worden.
Bij het inrichten van de groeiplaats is het van belang te bepalen hoeveel kubieke meter doorwortelbare ruimte er nodig is, wanneer de boom zijn maximale grootte heeft bereikt. Dit gaat dus vanuit menselijk oogpunt over een lange termijn. Een boom is immers nog maar jong bij 60-80 jaar wanneer deze een paar honderd jaar kán worden. Een treetechician beschikt over kennis en ervaring om te adviseren over deze groeiplaats. Daarnaast is er kennis van de bodem en bomen aanwezig om een boom op de juiste plek te plaatsen.
Van bestaande naar monumentale bomen
Een methode die ertussen ligt, is het beschermen van bomen die op dit moment monumentaal zijn of zouden kunnen worden. De pareltjes van nu zijn de monumentale bomen en veteranen bomen van de komende generaties. Ook hierbij is het mogelijk te bekijken of de groeiplaats kan worden uitgebreid en/of de bovengrondse ruimte gewaarborgd kan blijven in het beleidsplan voor de bomen.
